Άπαντα Ρώσων κλασσικών – Λέων Τολστόϊ: Κοζάκοι – Η ανάσταση – Αφέντης και δούλος

Οι Κοζάκοι δημοσιεύτηκαν το 1863 και είναι μια από τις ωραιότερες νουβέλες του Τολστόη, στην οποία προβάλλει την ανωτερότητα των πρωτόγονων ανθρώπων. Είναι η περίοδος που και ο ίδιος έχει αφιερώσει ολοκληρωτικά τον εαυτό του στη γεωργία και την ευημερία της ιδιοκτησίας του.
Ο ψυχικός κόσμος των ηρώων του Τολστόη δεν είναι κάτι το αυθύπαρκτο και αυτοανελισσόμενο, αλλά πλάθεται μέσω της αλληλεπίδρασης με τις γύρω συνθήκες και το κοινωνικό περιβάλλον του κάθε ηρώα.
Έτσι ολότελα διαφορετική είναι η ψυχολογία και ο ψυχικός κόσμος των κοζάκων, που ζουν ελεύθεροι από κάθε καταπίεση του τσαρισμού, κι αλλιώτικη γενικά η ψυχολογία των μουζίκων που ζουν κάτω από ολότελα διαφορετικές συνθήκες.

Ρωσία, τέλη του δέκατου ένατου αιώνα.Μια πόρνη, η Κατερίνα Μάσλοβα, κατηγορείται για φόνο. Στη δίκη της παρίσταται ως ένορκος ο πρίγκιπας Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Νεχλιούντοφ. Ήταν αυτός που, νεαρή ακόμη, την είχε αποπλανήσει και την είχε εγκαταλείψει έγκυο στο παιδί τους, τον μικρό Μίτιενκα. Η κατηγορούμενη καταδικάζεται σε τέσσερα χρόνια καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία. Ο Νεχλιούντοφ, κατατρεγμένος από τις Ερινύες, ακολουθεί την Κατερίνα στην εξορία και στο μαρτύριό της.
Η τραγική ιστορία της Κατερίνας Μάσλοβα δίνει την ευκαιρία στον Τολστόι να εξαπολύσει τα φαρμακερά βέλη του με στόχο τους θλιβερά παρηκμασμένους θεσμούς -από την οικογένεια έως τη δικαιοσύνη- μιας Ρωσίας που καταρρέει στο λυκόφως του 19ου αιώνα. Στην “Ανάσταση” κορυφώνονται και εκφράζονται οι ηθικοί στοχασμοί, οι πνευματικές ανησυχίες και οι πολιτικές ιδέες που καλλιέργησε ο Τολστόι προς το τέλος της ζωής του, όταν άρχισε να αναθεωρεί τη σχέση του με το κράτος, καταδίκασε το δεσποτισμό, την εξαθλίωση των φτωχών αγροτών και το φεουδαλισμό ως πυρήνα του τσαρικού καθεστώτος. Και παρότι εξακολουθούσε να θεωρεί τον εαυτό του χριστιανό, δε φοβήθηκε να στηλιτεύσει την υποκρισία της επίσημης Εκκλησίας.
“Η Ανάσταση” είναι ένα κλασικό μυθιστόρημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ένα αριστουργηματικό βιβλίο που στην εποχή του (1899) ξεπέρασε σε πωλήσεις το Πόλεμος και ειρήνη και την Άννα Καρένινα. Το τελευταίο σπουδαίο έργο του Λέοντα Τολστόι.

Οι σχέσεις εξουσίας-εξάρτησης ήταν σχέσεις προσώπου με πρόσωπο μεταξύ ανθρώπων και απέναντι στον Θεό. Αφέντης και δούλος ήταν δύο ξεχωριστά διαφορετικά πεπρωμένα, αλληλοδέσμια όμως σ’ έναν προσωπικό δεσμό και ενταγμένα σε μια κοινή πυραμίδα αξιών και νοημάτων, παραδέρνοντας σε μια και την ίδια ανθρώπινη περιπέτεια. Ζούσαν με τη συνείδηση της διαφορετικότητάς τους και την αποδέχονταν. Ο αφέντης συλλογιζόταν για τον εαυτό του πάντα το ίδιο, αυτό που αποτελούσε τον μοναδικό σκοπό, το νόημα και την περηφάνια της ζωής του. Πόσα, δηλαδή, λεφτά είχε βγάλει ως τώρα και πόσα μπορεί να βγάλει ακόμα. Η ιδέα του για τον Νικήτα [τον δούλο] ήταν πως τούτος δω είτε ζει είτε πεθαίνει το ίδιο κάνει γι’ αυτόν.